23444
Instelling : CegeSoma
Auteursrecht : Rechten voorbehouden
Oorspronkelijke legende : Zonder originele legende
Oorlogsportretten

Van Ooteghem Oswald

Thema - Collaboratie

In 1941 vertrekt de zeventienjarige Vlaming, Oswald Van Ooteghem, samen met vijfhonderd andere vrijwilligers laaiend enthousiast naar het oostfront. Hij gaat er voor de Duitsers vechten. Ontdek welke gevolgen dit zal hebben voor Oswalds latere leven.

Auteur : Cachet Tamar (Instelling : CegeSoma)

In 1941 vertrekt de zeventienjarige Vlaming, Oswald Van Ooteghem, samen met vijfhonderd andere vrijwilligers laaiend enthousiast naar het oostfront. Hij gaat er voor de Duitsers vechten, maar in zijn jonge ogen is het vooral een strijd voor Vlaanderen.

21024
Instelling : CegeSoma
Collectie : Sipho
Auteursrecht : CegeSoma
Oorspronkelijke legende : Le départ du train au milieu d'une foule enthousiaste. [Frei gegeben durch zensur]

Oswald Van Ooteghem - vertrek

Instelling : Historische Huizen Gent
Collectie : Tentoonstelling "Gekleurd Verleden. Familie in oorlog"
Auteursrecht : Historische Huizen Gent
Webcaptie : “In 1941 ben ik uit Brussel vertrokken. Een onvergetelijke dag. We marcheerden door de straten van Brussel met vijfhonderd vrijwilligers, de leeuwenvlag voorop. En overal aan de kant van de weg juichten de mensen ons toe. Laaiend enthousiast was ik. Eindelijk kon ik gaan vechten tegen de communisten en voor Vlaanderen. Wij zouden voor Vlaanderen een plaats bemachtigen in het nieuwe Europa. Ik weet nog heel goed dat Reimond Tollenaere het zo gezegd heeft in zijn oproep. Reimond was een goede vriend van mijn vader.”

Een Vlaams-nationalistische opvoeding

Oswald Van Ooteghem, geboren in 1924 (overleden in 2022), groeit tijdens de jaren dertig op in een Vlaamsgezinde omgeving. Zijn vader, zijn held, is actief in het Vlaams Nationaal Verbond (VNV). Zijn moeder is leidster van de Vlaamse Meisjesbond in Gent. Op tienjarige leeftijd wordt Oswald lid van de Dietse Blauwvoetvendels, de jeugdorganisatie van het VNV. Hij is een jaar of zeven wanneer de politie zijn vader ’s ochtends vroeg thuis arresteert voor zijn aandeel in een gewelddadige manifestatie in Edingen. Dit beeld blijft op zijn netvlies gebrand.

17424
Instelling : CegeSoma
Auteursrecht : Rechten voorbehouden
Oorspronkelijke legende : Die flämische Jugendorganisation Dietse Blauwvoetvendels (Blaufussfähnlein) - Aufmarsch.
21251
Instelling : CegeSoma
Collectie : Sipho
Auteursrecht : CegeSoma
Oorspronkelijke legende : De vrijwilligers worden met bloemen gesmukt.

De kleine Oswald krijgt de ‘Vlaamse strijd’ met de paplepel ingegeven. Hij twijfelt er niet aan: de geschiedenis van zijn collaboratie is voor de oorlog al begonnen, in de vaste overtuiging dat het milieu waarin hij opgroeit Vlaanderen vertegenwoordigt. Maar zijn anti-Belgische, Vlaams-nationalistische milieu is relatief klein. Het is niet eens representatief voor de Vlaamse beweging. Zijn jonge ogen zien dat anders. Oswald voelt zich bejubeld door de toeschouwers wanneer hij door Brussel marcheert bij zijn vertrek naar het oostfront. Andere getuigen vinden de sfeer net beklemmend en merken een grote afstand tussen de jonge rekruten en de omstanders op. Perceptie kan verschillen en individuele herinneringen dus ook.

Aan het oostfront

In het Poolse Debica krijgt Oswald een onmenselijk harde opleiding. Enkele maanden later wordt hij met het Vlaams Legioen naar het Leningradfront gestuurd. In tegenstelling tot de Russen, zijn de Vlaamse jongens niet voorbereid op de extreme temperaturen. Op sommige dagen zakt de temperatuur tot -52ºC. Oswalds tenen vertonen algauw bevriezingsverschijnselen in zijn ongevoerde lederen soldatenlaarzen. Hij heeft er zijn hele verdere leven last van.

In Weshky-Semptitzy sneuvelt hij bijna. Bij een aanval staat er plots een Russische soldaat achter hem met geweer in de aanslag. Een kameraad van Oswald schiet als eerste en de soldaat is op slag dood.

Oswald rgb 1
Instelling : Gekleurd Verleden
Collectie : Familiearchief Van Ooteghem
Oorspronkelijke legende : Zonder originele legende

In juni 1942 krijgt Oswald in Berlijn een opleiding als oorlogsverslaggever. Hij moet terug naar Leningrad en komt er terecht in een zware veldslag. Tweeënzeventig uur ligt hij onder vuur in een bos. Hij wordt in zijn linkerdij, -elleboog en -wang geraakt door rondvliegende granaatscherven. Maar hij heeft geluk; zijn kameraad (rechts op de foto) wordt er dodelijk getroffen en sterft vlak naast hem.

Na zijn taak als oorlogscorrespondent wordt Oswald in november 1943 teruggeroepen om naar de officierenschool te gaan. Een laatste keer gaat hij naar het front, ditmaal naar het Oderfront als officier in het Vlaams jeugdbataljon.

De zaak is verloren

23444
Instelling : CegeSoma
Auteursrecht : Rechten voorbehouden
Oorspronkelijke legende : Zonder originele legende

Oswald Van Ooteghem - de zaak is verloren

Instelling : Historische Huizen Gent
Collectie : Tentoonstelling "Gekleurd Verleden. Familie in oorlog"
Auteursrecht : Historische Huizen Gent
Webcaptie : “We kunnen niet verder, mijn jongens zijn nog geen 16, ze zijn slecht opgeleid. We hebben bijna geen wapens of munitie meer. Voor mij is het duidelijk: we zullen in de handen van de Russen vallen. Het hele front hier aan de Oder. Dat het allemaal zo moet eindigen dat had ik nooit gedacht vier jaar geleden.”

De toestand is niet meer houdbaar en Oswald ontbindt zijn eenheid. Oswald kan door de Russische linies naar Duitsland ontsnappen waar hij zijn militaire kleren voor burgerkleren verwisselt. Hij duikt er onder met de naam Hans Richter en trouwt met een Duitse vrouw. Na enkele jaren geeft hij zich toch aan op aandringen van zijn moeder. In België krijgt hij drie jaar cel en komt bij zijn vader en Hendrik Elias terecht in de gevangenis aan de Nieuwe Wandeling in Gent. Daar sterft zijn vader in 1962.

35629
Instelling : CegeSoma
Collectie : Actualit
Auteursrecht : CegeSoma
Oorspronkelijke legende : De gevangenis van Sint-Gillis in Brussel
Webcaptie : Gang in de gevangenis van Sint-Gillis in 1939. Tijdens de oorlog blijft de gevangenis functioneren. Sommige afdelingen worden opgeëist door de Duitse bezetter om er bepaalde gevangenen in op te sluiten.

Oswald komt na een jaar vervroegd vrij. In de jaren vijftig wordt hij lid van de Vlaams-nationalistische partij de Volksunie. In de jaren zestig, zeventig en tachtig zal Oswald voor deze partij zetelen als provincieraadslid van Oost-Vlaanderen, gemeenteraadslid van Gent, senator voor het arrondissement Gent-Eeklo in de Belgische senaat, de Cultuurraad en de Vlaamse Raad, de voorloper van het huidige Vlaams Parlement.

Het was voor Vlaanderen

WOII-9495
Instelling : Historische Huizen Gent
Collectie : Tentoonstelling: "Gekleurd Verleden. Familie in oorlog"
Auteursrecht : Historische Huizen Gent
Oorspronkelijke legende : Zonder originele legende
Webcaptie : Embleem van het Vlaamse legioen, dat de Leeuw van Vlaanderen voorstelt. Het Legioen werd door het VNV gesticht, in de hoop dat het door militaire collaboratie aan het Oostfront, meer politieke steun van de bezetter zou krijgen.

De Vlaams-nationalistische collaboratie wordt vaak gereduceerd tot een strijd voor ‘Vlaanderen’. Niet alleen het individuele geheugen is selectief, ook de collectieve herinnering bevat mythes, clichés en halve waarheden. Er zijn immers nog heel wat andere motieven voor collaboratie dan de ‘Vlaamse strijd’. Maar alle collaborateurs ondersteunen wel de Duitse macht, zoals Oswald dat doet aan het oostfront.

Na de bevrijding krijgen militaire collaborateurs zoals Oswald dan ook vaak de rekening gepresenteerd. De Belgische overheid evolueert echter algauw in de richting van een breed clementiebeleid waardoor ook Oswald al na een jaar vrij komt. In Vlaanderen worden collaborateurs bovendien weer snel opgenomen in de maatschappij, waar oud-oostfronters hun engagement bovenal als anticommunistisch omschrijven. Hun inzet tegen het Rode Leger van Stalin wekt in de jaren van de Koude Oorlog zelfs sympathie op. In het Vlaamsgezinde herinneringsmilieu domineert de mythe dat collaborerend Vlaanderen verkeerde allianties sloot in het belang van het Vlaamse volk.

Bibliografie

De Wever, Bruno, Martine Van Asch, and Rudi Van Doorslaer, eds. “Getuigenis Oswald Van Ooteghem.” In Gekleurd Verleden: Familie in Oorlog, 118–25. Tielt: Lannoo, 2010.

De Wever, Bruno. “Het Was Voor Vlaanderen. Voor Vlaanderen, Zeg Ik U.” In Gekleurd Verleden: Familie in Oorlog, edited by Bruno De Wever, Martine Van Asch, and Rudi Van Doorslaer, 126–32. Tielt: Lannoo, 2010. 


Meer weten...

165211 Artikels Militaire collaboratie De Wever Bruno
23444 Artikels Oostfrontvrijwilligers Wouters Nico
260608 Artikels Vlaams Nationaal Verbond (VNV) De Wever Bruno
163793 Artikels Repressie Aerts Koen
Deze pagina citeren
Van Ooteghem Oswald
Auteur : Cachet Tamar (Instelling : CegeSoma)
https://www.belgiumwwii.be/nl/oorlogsportretten/van-ooteghem-oswald.html