Na de Tweede Wereldoorlog maakt nieuwe wetgeving het makkelijker om collaborateurs vervallen te verklaren van hun nationaliteit. Ze verliezen de Belgische nationaliteit als ze al dan niet bewust uit handen blijven van het gerecht en een gevangenisstraf van vijf jaar of meer krijgen. Daarnaast richt een aparte besluitwet zich op inwoners van de Oostkantons. Iedereen die er verdacht wordt van collaboratie, kan zonder enige veroordeling de Belgische nationaliteit verliezen. Op centraal niveau is de Dienst Inboorlingschap onder het ministerie van Justitie belast met de correcte toepassing van de toekenning en het verlies van de Belgische nationaliteit. De dienst houdt nauwkeurig alle gegevens bij van alle gedenationaliseerde personen
Personen die hun nationaliteit verliezen zijn vaak collaborateurs die niet in het bevrijde België aanwezig zijn wanneer de militaire rechtbanken hun veroordelingen bij verstek uitspreken. Vaak vluchten ze nog voor de bevrijding naar het buitenland, of kunnen zij in de laatste oorlogsdagen niet tijdig terugkeren doordat ze oostfrontstrijder of krijgsgevangene zijn. Ook overleden personen kunnen via een veroordeling bij verstek hun nationaliteit verliezen als het gerecht geen kennis heeft van hun overlijden.
In 1953 en 1964 wordt de wetgeving op het verval van nationaliteit versoepeld. Hierdoor is het lange tijd na de vervallenverklaring mogelijk om redelijk eenvoudig het verval ongedaan te maken.
Daarnaast kunnen ook inwoners van de Oostkantons de Belgische nationaliteit verliezen, overigens zonder veroordeling. Deze administratieve maatregel treft ook hun echtgenotes en kinderen. Na verloop van tijd krijgen ook zij meer en meer juridische mogelijkheden om terug de Belgische nationaliteit te verkrijgen.
Het Algemeen Rijksarchief in Brussel bewaart meer dan 4000 steekkaarten van de voormalige Dienst Inboorlingschap. Deze dienst legde namelijk voor elke gedenationaliseerde een steekkaart aan. Er zijn twee reeksen: een hoofdreeks en een reeks met betrekking tot de Oostkantons. In beide series zijn de steekkaarten alfabetisch geordend op naam van de betrokkenen. Ongeveer de helft van de steekkaarten verwijst bovendien naar het nummer van een individueel vreemdelingendossier. Deze referentie ligt voor de hand, aangezien de gedenationaliseerde personen niet langer Belg zijn en dus potentieel onder het toezicht belanden van de voormalige Vreemdelingenpolitie, de rechtsvoorganger van de huidige Dienst Vreemdelingenzaken.
Het is aangewezen om vooraf contact op te nemen met het Algemeen Rijksarchief, vooral wanneer men de verwijzing naar de vreemdelingendossiers wil nagaan. Net als de steekkaarten van de Dienst Inboorlingschap zijn deze dossiers raadpleegbaar in de leeszaal van het Algemeen Rijksarchief, zij het na ondertekening van een onderzoeksverklaring die de onderzoeker verbindt tot naleving van de privacywetgeving.
