De zwarte markt aan banden gelegd?

Juni 1943. Controleur Georges voert een inspectie uit in het treinstation Bastogne Sud in de provincie Luxemburg. Sophie vertikt het om haar boodschappentas open te maken voor controle. Ze maakt de controleur uit voor mof en gangster. Ze schreeuwt dat zijn plaats in Duitsland is en dat ze na de oorlog wel met hem zal afrekenen. Sophie denkt immers dat hij de geconfisqueerde goederen gewoon voor zich zal houden. Ze probeert te vluchten en duwt Georges omver. 

Er komen wel vaker klachten binnen van agressie tegen de controleurs van de voedselvoorziening. De NLVC mist als instelling van de Nieuwe Orde de nodige legitimiteit bij de bevolking. Ook de lage prijzen voor de voedselproducenten en het gerucht dat de officiële productie de vijand geen windeieren legt, maken de controleurs er niet populairder op. Tot overmaat van ramp is de NLVC niet in staat om de voedselvoorziening efficiënt te organiseren. Het overstelpt de producenten en de consumenten met een zondvloed aan complexe regels.

Georges dient klacht in bij het parket. Hoewel Sophie bijna alles bekent, krijgt ze slechts een boete van 140 frank. Het gemiddelde weekloon van een geschoolde arbeider bedraagt in die periode zo’n 300 frank. Waarom bestraft de Belgische justitie het beledigen, bedreigen en aanvallen van een controleur niet veel strenger?

In de ogen van bezetter kan de Belgische justitie de zwarte markt niet voldoende efficiënt bestrijden. Er wordt een administratieve rechtsmacht in het leven geroepen om een vlotte bestraffing van voedselovertredingen te verzekeren. Onder druk vaardigen de secretarissen-generaal op 15 februari 1941 het besluit uit dat strafrechtelijke bevoegdheden in voedselovertredingen overhevelt naar bestuurlijke overheden. Voortaan kunnen burgemeesters, arrondissementscommissarissen, provinciegouverneurs en bepaalde ambtenaren administratieve sancties uitspreken zoals beperkte boetes, confiscaties, een beroepsverbod of de sluiting van een bedrijf.

Enkele maanden later zetten de Duitsers de magistratuur stevig onder druk om een nieuwe verordening te aanvaarden. Van nu af aan is het verboden om besluiten van de secretarissen-generaal te controleren op hun rechtsgeldigheid. De bezetter dreigt het krijgsgerecht in te roepen op inbreuken op de voedselvoorschriften, met het risico op veel zwaardere straffen, tot zelfs de doodstraf. 

Zo moet het Belgische gerecht uiteindelijk het onderspit delven en aanvaardt ze de verordening. Wel verschijnt in juni 1942 een aanpassing die de administratieve rechtsmacht toelaat bepaalde zware zaken naar de rechtbank door te verwijzen. Een zaak wordt ook doorverwezen als ‘de overtreder’ zelf binnen de vijf dagen vraagt om zijn proces door de rechtbank te laten behandelen. En dat is wat Karel doet…

Een aantal manifestanten gaat richting de bureaus van de lokale ravitailleringsdienst en eisen dat het personeel ontslag neemt. Het is hen vooral te doen om het personeel dat al tijdens de oorlog in dienst was en gewoon mag verder werken na de bevrijding. Ze verplichten hen het gebouw te verlaten en gebruiken geweld tegen twee jonge werkneemsters die dat weigeren. Uiteindelijk begeleidt een aantal rijkswachters het personeel veilig naar huis. Ook de markt van Saint-Hubert wordt die dag rond 11u onderbroken door manifestanten die het vee laten ontsnappen. 

Opmerkelijk is dat de aanwezige rijkswachters weinig tot niets ondernemen om te situatie onder controle te houden. Tien manifestanten worden aangehouden en verschijnen voor de correctionele rechtbank. Drie worden er weer vrijgelaten. De andere zeven krijgen slechts een boete van 182 frank. De thuisgekomen oorlogsslachtoffers worden dus wel degelijk gestraft, maar van een echte stigmatisering van dit soort gedrag is geen sprake. Misschien willen de rechters de oorlogsslachtoffer niet voor het hoofd stoten en hebben ze enig begrip voor hun aanhoudende honger...