Auteursrechten : Rechten voorbehouden
Originele legende : A. Fraiteur - M. Raskin - A. Bertulot.
Weblegende : Proces van Arnaud Fraiteur, Maurice Raskin en André Bertulot, die een aanslag pleegden tegen Paul Colin in april 1943. Dat proces wordt gebruikt door de Duitse propaganda. Voor de eerste en enige maal, wonen journalisten het proces bij. De foto’s, die ruim verspreid werden tonen aan dat elke vorm van geweld vanaf dan streng gestraft zal worden. Na een overhaast proces, worden de drie partizanen opgehangen.
Een man in lederen overjas die meedogenloos een verzetsman neerknalt… Wanneer we denken aan Duitse politie tijdens WOII, denken we aan de Gestapo, de beruchte politiedienst van de Schutzstaffel. Toch is niet de SS aan de macht in bezet België, maar wel een militair bestuur onder leiding van Militärbefelshaber Alexander von Falkenhausen.
Von Falkenhausen moet de orde handhaven en de Wehrmacht beschermen met eigen wetten, eigen politiediensten en eigen krijgsraden. Na de oorlog vindt hij dat de Belgen hem dankbaar moeten zijn. Hij zou de bevolking immers behoed hebben voor een bezetting zoals in Nederland door de meedogenloze SS en als een milde, ‘correcte’ bezetter hebben gehandeld. Maar is dat wel zo…? Enkele tienduizenden Belgen komen in aanraking met het Duitse militair gerecht. Wat krijgen ze te verduren?
Instelling : CegeSoma
Collectie : Spronk
Auteursrechten : Spronk
Originele legende : Zonder originele legende
Weblegende : Portret van Alexander von Falkenhausen, die tussen mei 1940 en juli 1944 aan het hoofd stond van de militaire administratie in bezet België. In die hoedanigheid moet hij de orde handhaven in het bezet gebied en moet hij het Duitse rechterlijke systeem in werking stellen.
Collectie : "Archief van het Parket bij de Rechtbank van Eerste Aanleg te Mechelen (1795- 1969) ">
Auteursrechten : ARA
Originele legende : Zonder originele legende
Weblegende : Ordonnantie van de militaire administratie, gepubliceerd op 10 mei 1940. Het brengt de inwoners op de hoogte dat de Duitse strafwet in het bezette gebied geïntroduceerd wordt.
Weinig opstand tijdens het eerste bezettingsjaar
Van meet af aan dreigt de bezetter met strenge straffen voor verzetsactiviteiten. Gemeenrechtelijke feiten, in principe de bevoegdheid van de Belgische justitie, worden ook door de Duitsers vervolgd als die hun belangen schaden. Vooral diefstallen nemen een hoge vlucht door de gebrekkige voedselvoorziening.
Toch aarzelt von Falkenhausen om overtredingen daadwerkelijk streng te straffen. De Duitsers denken dat ze de oorlog gaan winnen en van verzet vanuit de bevolking is nauwelijks sprake. Het lijkt hem bijgevolg beter om zich het imago van een strenge maar correcte bezetter aan te meten. Overtreders komen aanvankelijk nog weg met een lichte vrijheidsstraf. Zij die de doodstraf of zware vrijheidsstraffen oplopen, kunnen haast systematisch op strafvermindering rekenen.
Collectie : "Archief van het Parket bij de Rechtbank van Eerste Aanleg te Mechelen (1795- 1969) "
Auteursrechten : ARA
Originele legende : Oproep van de Opperbevelhebber van het Duitsche Leger inzake o.a. het onder Militärverwaltung plaatsen van het bezette Nederlandse en Belgische grondgebied en de mogelijkheid van represaillemaatregelen naar aanleiding van acties tegen de bezettende overheid (10 mei 1940)
Weblegende : Duitse ordonnantie van 10 mei 1940 die de Belgische burgers vraagt kalm te blijven en het Duitse leger te gehoorzamen. In het geval van vijandigheden of van sabotage, zal de bezetter strenge straffen uitspreken.
Ontluikend verzet
Auteursrechten : Rechten voorbehouden
Originele legende : Zonder originele legende
Weblegende : Sabotage van een spoorweg door de weerstand. Vanaf de zomer 1943 zijn er meer aanvallen tegen het communicatienetwerk. Ze brengen de bezetter zware hinder toe. De doodstraf is van toepassing.
Op 22 juni 1941 valt nazi-Duitsland de Sovjet-Unie binnen. De centrale instanties in Berlijn vrezen een toename van het verzet in het Westen en eisen dat het militair bestuur strenger optreedt in België. Von Falkenhausen gaat niet akkoord. Dat de spanning toegenomen is, kan hij niet ontkennen. Maar hij schrijft het toe aan een gebrekkige voedselvoorziening en niet aan anti-Duitse gevoelens. Hij wil zijn ‘gematigd’ beleid verderzetten en waarschuwt voor de gevaren van een te harde repressie.
Toch stijgen sabotageacties gevoelig in de laatste maanden van 1941 tot gemiddeld drie per dag en brengen veel schade toe aan het Duitse leger.
Auteursrechten : Rechten voorbehouden
Originele legende : Zonder originele legende
Weblegende : Advies van de Oberfeldkommandantuur van Brussel van december 1941, dat een beroep doet op de hulp van de bevolking om de daders van verschillende verzetsdaden te identificeren. Wanneer er geen resultaten zijn, dreigt de bezetter gegijzelde politieke gevangenen te executeren als vergeldingsmaatregel. Deze praktijk komt meer en meer voor tijdens de tweede helft van de bezetting. In totaal worden er 305 gijzelaars geëxecuteerd in bezet België.
Wanneer in december 1941 een bom ontploft voor een militair bureau in de Brusselse Louizalaan en in Vilvoorde terzelfder tijd drie hoogspanningsmasten opgeblazen worden, wil de bezetter de bevolking aanzetten om de voortvluchtigen aan te geven. Berlijn beveelt von Falkenhausen om gijzelaars als represaille te executeren indien de zaak niet opgelost geraakt.
Hij vreest echter dat het executeren van onschuldige burgers de anti-Duitse gevoelens onnodig zullen aanwakkeren en kiest uiteindelijk voor een tussenoplossing: drie verzetslui die een maand eerder ter dood werden veroordeeld en nog kans hadden gemaakt op gratie, verschijnen voor het vuurpeloton. In een persbericht legt von Falkenhausen de verantwoordelijkheid bij de bevolking. Het zijn de eerste tekenen in de richting van een verharde repressiepolitiek.
Het kantelmoment in het Duitse repressiebeleid
In de herfst van 1942 slaat de stemming in bezet België definitief om. De invoering van de verplichte tewerkstelling van Belgische arbeiders in Duitsland op 6 oktober 1942 zet kwaad bloed. Velen duiken onder en sluiten zich aan bij het verzet.
De bezetter neemt een aantal nieuwe gerechtelijke maatregelen zoals de reorganisatie van het gerechtelijk apparaat en een algemene verscherping van de straffen. Maar ook alternatieve methodes worden steeds meer ingezet om de openbare orde te beschermen…
Buitengerechtelijke methodes
Collectie : Algoet
Auteursrechten : Algoet
Originele legende : Zonder originele legende
Weblegende : De fotograaf Raphaël Algoet fotografeert de gevangenen van het kamp Buchenwald. Hij vergezelt de Amerikaanse troepen tijdens de bevrijding van de kampen van Dachau en Buchenwald. Vanaf september 1941, worden de Belgische politieke gevangenen naar kampen in Duitsland weggevoerd. In totaal zijn er ongeveer 16.000 Belgen gedeporteerd.
Von Falkenhausen laat nu systematischer ter dood veroordeelde gevangenen als gijzelaars executeren. Maar liefst 240 gijzelaars zullen voor het vuurpeloton verschijnen als vergelding voor verzetsmisdrijven.
Daarnaast krijgt de Sipo-SD, de politiedienst van de SS, steeds meer vrijheid om verzetslui te arresteren én zonder proces te deporteren naar concentratiekampen in het Reich.
Collectie : Algoet
Auteursrechten : Algoet
Originele legende : Zichten van Wolfenbüttel
Weblegende : Gevangenis van Wolfenbüttel, waar sommige Belgische politieke gevangenen terecht kwamen. De leden van de weermacht worden onder het decreet Nacht und Nebel naar Duitsland gedeporteerd, zonder dat hun familie op de hoogte wordt gebracht.Gevangenis van Wolfenbüttel, waar sommige Belgische politieke gevangenen terecht kwamen. De leden van de weermacht worden onder het decreet Nacht und Nebel naar Duitsland gedeporteerd, zonder dat hun familie op de hoogte wordt gebracht.
In december 1941 zet Hitler een derde methode in met het ‘Nacht und Nebel’-decreet. Hij beveelt om verzetslui op systematische wijze te laten ‘verdwijnen’ naar een strafinrichting in het Duitse Rijk, buiten het medeweten van de familie.
Dat is het lot van twee jonge vrouwen die op 8 augustus 1942 betrapt worden wanneer ze foto’s maken van een Duitse luchtafweerbatterij in Chièvres voor de verzetsgroep Légion Belge. Tot overmaat van ramp vinden de Duitsers tijdens een huiszoeking vuurwapens en anti-Duits propagandamateriaal. Het lot van Cécile Detourney en Marguerite Bervoets is bezegeld. Het krijgsgerecht plaatst de zaak onder het NN-decreet. Tegen de zomer van 1942 zitten al honderden Belgische NN-verdachten op hun deportatie te wachten. Na het kantelpunt in het beleid eind 1942, neemt dat aantal alleen maar toe. De twee vrouwen worden in december – zoals 85 procent van de verdachten dat jaar – ‘bei Nacht und Nebel’ overgebracht naar de gevangenis van Wolfenbüttel in Duitsland. Twee jaar later ‘verdwijnen’ maar liefst 94 procent van de verdachten.
In Wolfenbüttel krijgt Detournay een tuchthuisstraf. Bervoets sterft op 7 augustus 1944, twee jaar na haar aanhouding, onder de guillotine. Haar familie weet van niets.
Collectie : Algoet
Auteursrechten : Algoet
Originele legende : Zichten van Wolfenbüttel
Weblegende : Guillotine in het kamp Wolfenbüttel waar verzetsstijdster Marguerite Bervoets geëxecuteerd werd op 7 augustus 1944. Ze werd in 1942 voor spionage veroordeeld. Door de toepassing van het decreet Nacht und Nebel werd ze naar Duitsland overgebracht. Verzetsleden werden systematisch naar Duitse gevangenissen gestuurd, zonder dat de families op de hoogte gebracht werden.
Executie door ophanging
Al deze maatregelen doen de rust slechts tijdelijk terugkeren in België. Op 14 april 1943 schiet een onbekende in Brussel de journalist Paul Colin neer. Als directeur van het rexistische weekblad Cassandre en stichter van de pro-Duitse krant Le Nouveau Journal is Colin een bekende collaborateur. Zijn dood leidt in collaboratiekringen tot heel wat woede. Rex-leider Léon Degrelle verkondigt dat de tijd van vergelding is aangebroken.
Auteursrechten : Rechten voorbehouden
Originele legende : Paul Colin
Weblegende : Journalist Paul Colin sticht in 1940 het ’Nouveau Journal’, een pro-Duits dagblad. Hij was een gekend collaborateur en werd neergeschoten in april 1943 door de weerstand. Hij werd zo een martelaar voor de collaboratie.
Collectie : Sipho
Auteursrechten : CegeSoma
Originele legende : De begrafenis van de heren Paul Colin et Gaston Bekeman vondt plaats op 17 april in Brussel. In de Marmerzaal van het Paleis voor Schone Kunsten in Brussel, ging een plechtige herdenking door, op initiatief van het legioen en van het politieke comité Rex. (18/4/1943) (Frei gegeben durch zensur)
Weblegende : Begrafenis van Paul Collin op 18 april 1943. Deze pro-Duitse journalist, werd vermoord door de weerstand. Hij werd daarna door de collaborateurs als martelaar beschouwd. De daders van de aanslag (Arnaud Fraiteur – Maurice Raskin – André Bertulot) werden opgehangen.
Collectie : Sipho
Auteursrechten : CegeSoma
Originele legende : De lijkplechtigheid van Paul Colin en Gaston Bekeman had plaats te Brussel op 17 april. Het lichten van de lijken. [19/4/1943] [Frei gegeben durch zensur]
Weblegende : Begrafenis van Paul Colin op 8 april 1943. Deze pro-Duitse journalist, werd vermoord door de weerstand en daarna door de collaborateurs als martelaar beschouwd. Deze aanslag vond plaats in een klimaat van groeiend geweld en wraak.
Von Falkenhausen vreest dat dit soort toegenomen geweld tussen verzetslui en collaborateurs het einde van zijn militair bestuur kan betekenen. De SS wil immers al langer de macht over bezet België naar zich toe trekken. Dat er een structureel gebrek is aan Duits politiepersoneel en dat de Belgische justitie niet langer met hem wil meewerken, helpen niet.
Auteursrechten : Rechten voorbehouden
Originele legende : A. Fraiteur - M. Raskin - A. Bertulot.
Weblegende : Proces van Arnaud Fraiteur, Maurice Raskin en André Bertulot, die een aanslag pleegden tegen Paul Colin in april 1943. Dat proces wordt gebruikt door de Duitse propaganda. Voor de eerste en enige maal, wonen journalisten het proces bij. De foto’s, die ruim verspreid werden tonen aan dat elke vorm van geweld vanaf dan streng gestraft zal worden. Na een overhaast proces, worden de drie partizanen opgehangen.
Kort na de aanslag op Colin worden drie Brusselse partizanen aangehouden. Op 5 mei 1943 verschijnen de 18-jarige moordenaar Arnaud Fraiteur en zijn medeplichtigen voor het krijgsgerecht. De bezetter is zich bewust van het belang van deze rechtszaak en laat voor het eerst enkele Belgische journalisten toe op het proces. Die moeten de bevolking meedelen dat elke vorm van geweld streng wordt bestraft. Een meer radicale aanpak van het verzet lijkt het laatste redmiddel.
De drie partizanen krijgen de doodstraf. Voor het eerst wordt de executie door ophanging voltrokken: het begin van een ontspoorde repressie. Steeds meer doodstraffen worden uitgesproken. Von Falkenhausen mildert straffen ook niet langer, maar beperkt zich tot het bevestigen van de vonnissen. Meer gijzelaars worden geëxecuteerd. En het militair bestuur streeft ernaar om in principe elk proces tegen een ‘terrorist’ binnen de 24 uur af te handelen.
Wil hij met zijn hardere repressiebeleid Hitler overtuigen dat hij op post moet blijven? Misschien. In elk geval komt de koerswijziging te laat. Op 18 juli 1944 moet het militair bewind op bevel van Hitler de macht officieel overdragen aan een burgerlijk SS bestuur. Die moet orde op zaken stellen, een opdracht waarin von Falkenhausen volgens Hitler is mislukt.
Aantal door het Duitse militaire gerecht ter dood veroordeelde en vervolgens geëxecuteerde Belgische burgers, per bezettingsjaar.
Bron: Roden, Dimitri. “"In Naam van Het Duitse Volk!” Het Duitse Krijgsgerecht En de Openbare Orde in Bezet België (1940-1944).” Ph.D. Thesis, Universiteit Gent, 2015.
De ordehandhaving in handen van de SS
Auteursrechten : Rechten voorbehouden
Originele legende : Personnel de la Gestapo de Liège.
Weblegende : De Sipo-SD ressorteerde in het begin van de oorlog onder de Geheime Feldpolizei, maar evolueert snel naar een onafhankelijke politie. Ze wijdt zich aan de strijd tegen de weerstand, tegen de zwarte markt en gaat ook over tot arrestatie van Joden.
Onder het bewind van de SS wordt de justitie volledig buiten spel gezet. Op heterdaad betrapte ‘terroristen’ moeten nu ter plekke worden neergeschoten. Belgische collaborateurs die het recht in eigen handen willen nemen tegen het verzet worden ten volle gesteund. In sommige delen van het land woedt een echte burgeroorlog. Het bewind blijft echter niet lang op post. Amper twee maanden na het invoeren van de Zivilverwaltung wordt het land bevrijd.
Von Falkenhausens beleid gewikt en gewogen
Na de oorlog verschijnt von Falkenhausen voor het Belgisch krijgsgerecht. Hij beweert dat hij de Belgen heeft beschermd tegen de misdadige SS. Was zijn beleid dan echt zoveel milder? Onder de SS heerste inderdaad nog meer willekeur, maar die evolutie had zich waarschijnlijk ook voorgedaan had von Falkenhausen op post gebleven. Bovendien voerde ook zijn bestuur buitengerechtelijke maatregelen in.
Von Falkenhausens relatieve ‘gematigdheid’ lijkt eerder praktisch dan ideologisch. Op cruciale momenten nam ook hij gruwelijke maatregelen zoals het ophangen van terdoodveroordeelden. Om de slachtoffers bekommerde hij zich niet. Uiteindelijk streefde ook hij naar hetzelfde einddoel als de SS: een totale Duitse overwinning op de geallieerden, koste wat het kost.
Auteursrechten : Rechten voorbehouden
Originele legende : Zonder originele legende
Weblegende : Portret van Alexander von Falkenhausen, hoofd van de militaire administratie in bezet België, tijdens zijn proces in Brussel in 1951. Er zijn verschillende aanklachten: deelname aan de deportatie van Belgische arbeiders naar Duitsland, aan anti-joodse vervolgingen en aan de executie van gijzelaars. Hij wordt veroordeeld tot 12 jaar dwangarbeid en naar Duitsland uitgewezen, waar hij gratie krijgt van Kanselier Adenauer.
Auteursrechten : CegeSoma
Originele legende : Zonder originele legende
Weblegende : Tussen maart en juli 1951wordt in Brussel het proces gevoerd van Alexander von Falkenhausen, hoofd van de militaire administratie in bezet België. Voor verschillende beschuldigingen (deportatie van Belgische arbeiders naar Duitsland, anti-joodse vervolgingen en de executie van gijzelaars), wordt hij veroordeeld tot 12 jaar dwangarbeid en naar Duitsland uitgewezen, waar hij gratie krijgt van Kanselier Adenauer.
Bibliografie
Roden, Dimitri. “"In Naam van Het Duitse Volk!” Het Duitse Krijgsgerecht En de Openbare Orde in Bezet België (1940-1944).” Ph.D. Thesis, Universiteit Gent, 2015.
.jpg)
