Leo Vindevogel (1888-1945) was de oorlogsburgemeester van Ronse en het enige parlementslid dat na de bevrijding wegens collaboratie werd terechtgesteld. Hij typeert een tussenoorlogse katholieke generatie die heen en weer getrokken wordt tussen een sociaal flamingantisme, strategische machtspolitiek en een hang naar autoritair en antidemocratisch leiderschap.
Leo Vindevogel wordt na zijn studie aan bisschoppelijke normaalschool in Sint-Niklaas actief in de Christen Volksbond in Ronse (de Christelijke Arbeidersbeweging). In de taalgrensgemeente Ronse, waar het Franstalige industriële patronaat sterk staat, profileert hij zich als flamingant. Als oorlogsvrijwilliger (1914) evolueert hij tijdens WOI openlijk naar een pro-Duitse en anti-Belgische opvatting. Hij raakt niet betrokken bij het activisme en de Frontbeweging
Hij wijst in 1919 de Frontpartij af en kiest voor de katholieke Kamerlijst, maar raakt niet verkozen. De Franstalige Katholieke burgerij richt in april 1920 de Association Catholique Patria op, met Henri Lagache als één van de voormannen. Vindevogel’s politieke carrière zal bepaald worden door de interne katholieke strijd met deze conservatieve, vaak Franstalige vleugel. Tussen 1921-1926 is Vindevogel schepen van onderwijs in Ronse via een katholieke eenheidslijst. De voortdurende interne katholieke strijd levert de socialisten in 1926 de absolute meerderheid op. Eugène Soudan (1880-1960) zal – met onderbreking tijdens WOII – burgemeester blijven van Ronse tot 1958. Vindevogel raakt in 1925 verkozen als volksvertegenwoordiger voor het arrondissement Oudenaarde. In 1926 richt hij de lokale katholieke Vlaamsche Volkspartij van Ronse op. In 1929 wordt Vindevogel in het parlement herkozen in coalitie met de Vlaams-nationalisten. Vindevogel, die het Vlaamse ‘minimumprogramma’ steunt, zetelt als onafhankelijke binnen de nationalistische kamergroep (tot hij ontslag neemt op 17 mei 1932).
.jpg)
Vindevogel leidt de katholieke lijst in 1936 en bij de vervroegde verkiezingen van 1939. In het befaamde conflict tussen de (flamingant) Gustaaf Sap (eigenaar van de krant De Standaard) en Paul Van Zeeland (eerste minister tussen 1935-1937) kiest hij de zijde van Sap, tegen het partij-establishment. In 1938 wordt Vindevogel uitgesloten uit het Algemeen Christelijk Werknemersverbond na een wellicht door hem uitgelokt incident. Vindevogel verzet zich tegen de Vlaamse Concentratie (1936): hij wil dat de verruiming binnen de katholieke Partij zelf gebeurt. Vindevogel is ook scherp opiniemaker in ‘t Volk van Ronse (vanaf 1937 ‘t Volk van Ronse en Oudenaarde) en vanaf 1935 ook in De Standaard.
Vindevogel is sociaal voelend en heeft een sterke electorale machtsbasis maar polariseert door zijn eigenzinnige en soms autoritaire optreden. Hij plaatst zich strategisch tussen de nationalisten en de katholieken. Hij lijkt soms strategisch het conflict te zoeken. Hij is uitgesproken anti-Frans, antisocialistisch en anticommunistisch. Zo profileert hij zich sterk in de oppositie tegen de regering van Nationale Unie van Paul Van Zeeland. Hij voelt in de jaren 1930 de lokroep van meer autoritaire hervormingen, maar daarin is hij geen uitzondering. Wel valt zijn bewondering op voor Duitsland; overgehouden uit WOI. Na 1933, komt daar ook uitgesproken bewondering voor Adolf Hitler bij. Hiermee isoleert hij zich in de Christelijke arbeidersbeweging. Al voor 1940 schrijft hij antisemitische stukken maar hij wijst de geweldcultuur van de nazi’s (tegen Joden) af.
Na mei 1940 vult Vindevogel het lokale politieke vacuüm achtergelaten door de postverlating van Eugène Soudan. Vanuit de gemeenteraad is Vindevogel actief in de voedselvoorziening en de repatriëringen van vluchtelingen (juni-juli 1940). Hij toont zich meteen openlijk pro-Duits en spreekt zijn vertrouwen uit in Hitler. Vindevogel is één van de (ongeveer) 175 ondertekenaars van de oproep voor de Vlaamse Volksbeweging van het VNV. Op 2 januari 1941 wordt hij benoemd tot burgemeester. Vindevogel’s burgemeestersbenoeming bevestigt zijn lokale machtspositie. In 1942 wordt hij ook lid van de DeVlag.
Hij wordt de centrale figuur in de lokale collaborerende netwerken. In zijn persstukken in de gecensureerde pers, verdedigt hij de werving voor het oostfront, de verplichte tewerkstelling en de Duitse militaire overwinning. Hij werft collaborerende hulpagenten aan en ontslaat onder meer stadssecretaris Robert Delobel, voorzitter van het lokale Onafhankelijkheidsfront. Hij onderhoudt hecht contact met Duitse besturen en ordediensten, onder meer door het signaleren van politieke tegenstanders en smokkelaars. Als hij in augustus 1943 kritiek uit op de militaire situatie, stellen de Kreiskommandantur van Aalst-Oudenaarde en de Oberfeldkommandantur van Oost-Vlaanderen zich borg voor hem. De Duitse Feldgendarmerie houdt kantoor op het stadhuis naast het bureau van Vindevogel. Gedurende een periode van anderhalf jaar nodigt hij ‘op last van de Feldgendarmerie’ inwoners uit die soms worden aangehouden. Vindevogel stuurt ook een reeks uitnodigingen uit zonder de vermelding ‘Feldgendarmerie’, zodat deze inwoners in de val lopen.
Op 13 oktober 1943 wordt een bomaanslag gepleegd tegen het huis van Vindevogel, met enkel materiële schade. De daders worden nooit gevonden. De bezetter legt als strafmaatregel een burgerwacht op. Dat is een standaardreactie, maar vooral de strenge uitvoering doet de lokale spanningen escaleren. Op 24 december 1943 wordt Vindevogel in de vroege ochtend op weg naar het stadhuis neergeschoten. Hij wordt getroffen door vier kogels maar hij overleeft wonderwel. De daders worden nooit officieel geïdentificeerd.
Vindevogel is weer op post op 11 januari 1944. Vanuit Duitse kant, wordt nu het repressie-apparaat gelanceerd. Vindevogel staat in nauw contact met de Duitse diensten, en steunt het Duitse onderzoek meer dan het Belgische gerechtelijke onderzoek. De Sipo-SD rolt in 1944 in de bredere regio verzetsnetwerken op, onder meer via infiltratie door verzetsman Gerard Philippe (uit de verzetsorganisatie Socrates) die breekt onder Duitse druk. Vanaf maart 1944 volgen grote aanhoudingsgolven tegen het Onafhankelijkheidsfront, de Patriottische Milities en vooral het Geheim Leger. In de nacht van 25-26 augustus 1944 worden door de Duitse razzia een dertigtal mensen van Ronse weggevoerd.
Op 26 of 27 augustus 1944 verschijnt het laatste nummer van ‘t Volk van Ronse en Oudenaarde. Vindevogel verdedigt dan een laatste maal zijn politieke houding, verwijzend naar de “volks- en rasaffiniteit” tussen Vlamingen en Duitsers. Op 2 september 1944 worden mevrouw Vindevogel en de kinderen die nog niet in Duitsland verbleven, geëvacueerd. Op 3 september 1944 geeft Vindevogel zich aan bij de rijkswacht in Ronse.
Vindevogel wordt aangeklaagd voor politieke collaboratie, economische collaboratie, militaire collaboratie en verklikking. De Krijgsraad van Gent veroordeeld hem op 16 maart 1945 tot levenslange hechtenis, wat na beroep in het vonnis van 30 april 1945 door het Krijgshof van Gent tot de doodstraf wordt omgezet. Op 23 mei 1945 verwerpt de tweede kamer van het Hof van Cassatie het verbrekingsverzoek. Op 4 juni 1945 dient advocaat Antoine Dhooge een genadeverzoek in. Na een negatief advies van de auditeur-generaal en het negatieve voorstel tot beslissing van de minister Marcel Grégoire, bevestigt prins-regent Karel op 24 augustus 1945 de verwerping van het genadeverzoek. Op 25 september 1945 wordt Vindevogel op de binnenkoer van de Gentse gevangenis “De Nieuwe Wandeling” gefusilleerd. Na zijn dood wordt hij als ‘martelaar’ één van de meest iconische symbolen in de beeldvorming over de anti-Vlaamse repressie.
Nico Wouters, "De zaak Vindevogel: historische waarheid en beeldvorming over de repressie in Vlaanderen" in BTNG-RBHC, L, 2020, , pp. 96-132.
