17 januari 1943: “De Walen zijn Germanen …”!

Op 17 januari 1943 organiseert de Rexistische beweging een bijeenkomst in het Sportpaleis. Ondanks zijn inzet aan het Oostfront is Degrelle nog altijd op zoek naar bondgenoten in België zelf. Het militair bestuur blijft hem negeren. Van SS-kant krijgt hij meer steun. Maar de leider van Rex wil beter doen en de Duitsers bijkomende blijken van zijn steun aan hen geven. Met zijn redevoering over de Germaanse volksaard van de Walen gaat zijn engagement nog verder dan collaboratie: Wallonië en Duitsland hebben voortaan dezelfde belangen!

In de zomer van 1942 is Duitsland in een wereldwijde oorlog verwikkeld geraakt. Nazi-Duitsland hoeft dus geen rekening meer te houden met de Britse gevoeligheden en de regels van de klassieke diplomatie. Voortaan staat zijn politiek volledig in het teken van racisme en pangermanisme. Maar wat betekent dat voor de Walen? In juni 1942 heeft de Führer de belangrijke studie kunnen raadplegen van Franz Petri (1903-1993), filoloog en doctor aan de universiteit van Bonn en Kulturreferent (cultuurattaché) bij de Militärverwaltung in Brussel. Die studie, voornamelijk op basis van de toponymie, verscheen in 1937. In de studie is sprake van « Germanisches Volkserbe in Wallonien und Nordfrankreich » (“De Germaanse erfenis in Wallonië en Noord-Frankrijk”). De stelling is eenvoudig: de gebieden tussen de Seine en de taalgrens werden in de vroege Middeleeuwen gegermaniseerd door een Frankische kolonisatie en enkele eeuwen later weer geromaniseerd. Deze stelling werd eerder al gedeeltelijk verkondigd door de Belgische historicus Godefroid Kurth. Volgens hem is de lokale bevolking wel degelijk Germaans van oorsprong en behoort ze tot het Germaanse ras, ook al spreekt ze een Romaanse taal. Die conclusies komen Adolf Hitler natuurlijk goed uit en leveren hem een “wetenschappelijke” basis (een alibi?) om deze territoria te annexeren. Tezelfdertijd neemt de rol van de SS, onder leiding van Himmler en meer dan ooit rivaal van de Wehrmacht, almaar toe, nu het verzet tegen de “Nieuwe Orde” groeit. De SS zoekt medestanders om de steeds vijandiger bevolking onder de duim te houden. In het Noorden van het land steunt ze de DeVlag van Jef Van De Wiele tegen het VNV, dat doorgaat als vazal van de Militärverwaltung. Maar in Wallonië heeft ze nagenoeg geen contacten, op enkele groepjes zonder invloed na. Begin herfst 1942 verandert de toestand. De Rexistische beweging van Léon Degrelle die al politiek en militair collaboreert, zoekt nog altijd nieuwe steun, omdat het militair bestuur het VNV blijft bevoorrechten. Vanaf oktober 1942 radicaliseert Rex als de aanslagen tegen de militanten van de beweging toenemen. Op 25 oktober vindt er een grote meeting van Rex plaats in het Sportpaleis van Brussel, de eerste van die omvang sinds de vergadering in Luik (januari 1941), toen Degrelle zijn geloof in Nazi-Duitsland spectaculair verkondigde. Degrelle zit aan het Oostfront en daarom spreekt Victor Matthijs, de leider ad interim van Rex, de aanhangers van de “Nieuwe Orde” toe. Grote nieuwigheid: na het beklemtonen van de noodzaak van een “sociale revolutie”, stelt Matthijs, duidelijk geïnspireerd door sommige Duitse denkers, dat het Waalse volk deel uitmaakt van de Germaanse ruimte “door hun bloed, hun geschiedenis en hun zeden”, waarbij hij onderstreept dat ze hierdoor … op de Vlamingen lijken. Zo kan hij besluiten dat “onze provincies” verenigd zullen blijven “door een gemeenschappelijke, onweerlegbare en eeuwige lotsbeschikking”, tot grote tevredenheid van het Rexistische kader dat erg belgicistisch is gebleven.

Bij zijn terugkeer in België eind 1942-begin 1943 krijgt Degrelle met de steun van de SS en de goedkeuring van de Militärverwaltung alle nodige aanmoediging om het “nieuwe marsorder” van zijn beweging aan het publiek voor te stellen. De meeting van 17 januari wordt wijd en zijd aangekondigd. Er worden heel wat veiligheidsmaatregelen getroffen. Het Sportpaleis wordt verschillende dagen op voorhand bewaakt om eventuele bomaanslagen te beletten. Het wordt ook passend ingericht: een hoog spreekgestoelte met de oorlogsvlag van het Reich. Een enorme tweekoppige adelaar, symbool van het rijk van Filips de Goede en Karel V, domineert het geheel, samen met Bourgondische kruisen en de namen van de “triomfantelijke” overwinningen waarbij het Waalse Legioen betrokken was. Op een immens spandoek een “keizerlijke opdracht”: « Peuple d’Empire, réveille-toi! » (“Volk van het Rijk, ontwaakt!”). Van bij het begin wordt het parterre ingenomen door delegaties van de “Garde Walonne”, van het “Nationaal-Socialistisch Motorkorps” (« N.S.K.K. ») en van de « Formations de Combat du Parti », terwijl de Jong-Rexisten het publiek opzwepen. “Een ware mensenzee” … volgens Le Pays réel van 18 januari 1943; in werkelijkheid: niet meer dan 5.000 aanwezigen.

Heel wat dignitarissen van de Nieuwe Orde tekenen present, van de « apparatchicks » van de collaboratieorganisaties tot de notabelen van overheidsinstellingen en van “Rexistische” gemeentes, veel journalisten van de gecensureerde pers, maar ook Verwaltungschef Eggert Reeder, die lang op gespannen voet stond met de leider van Rex.

Degrelle evoceert kort de voorbije gevechten en snijdt dan het toenmalige hoofdthema aan met veel verwijzingen naar geschiedenis, heraldiek, elementaire filologie en volkspsychologie. Hij stelt keer op keer dat “de Walen meer dan duizend jaar, net als de Vlamingen, gevochten hebben tegen Franse invallen”, dat ze “hebben meegemaakt hoe twintig Franse koningen onze zuidgrens meedogenloos hebben aangevallen” (Sic!). Die strijd is uitgelopen op wat de leider van Rex “de impasse van 1830” noemt, waar het ongelukkige (Waalse?) volk het slachtoffer werd van een “hardnekkig denationaliseringswerk” en onderworpen werd aan de perfide invloed van de “Franse propaganda”. Maar die tijd is voorbij en de geest van het ras is ontwaakt: een “Onmiskenbaar zuiver Germaan ras”. En het Waals? Dat is “een Latijns en geen Frans dialect”, dat bovendien nog “geviriliseerd werd door verrijking met een Germaanse woordenschat.” Die Germaanse geest zie je overal: “De naam Liège is Germaans van oorsprong! Het woord Wallon zelf is Germaans!”. Sterker nog, heeft Wallonië het Reich in de 8ste eeuw niet zijn grootste éénmaker geleverd: Karel de Grote?  Tien eeuwen “voor Bismarck” heeft die alle Germanen in één staat verenigd, en hij werd “op Waalse bodem in een Waals familie geboren”. (Sic!).

Na die bevlogen oratorische woorden doorspekt met ad hoc dramatische gebaren volgt de conclusie van deze lange toespraak: “ (…) Wij hebben de ongeziene kans, nu de Germaanse gemeenschap voor zich een schitterende toekomst ziet, om zelf Germanen te zijn (onderstreept in de oorspronkelijke tekst), gelijk aan welke Germaan dan ook, door een gedenkwaardig verleden en door onze talrijke gevechten in ons gezamenlijk epos met de Wehrmacht. Aan ons nu (…) om samen met de sterke volkeren op te rukken naar de buit die ons wacht …”.

Dit bravourestukje oogst weliswaar veel applaus, maar de vertegenwoordigers van het Duitse militair bestuur zijn toch verrast. Het is ook moeilijk om nog verder te gaan in de totale betrokkenheid! Rex wordt dus, ook voor de Militärverwaltung en ondanks de blijvende terughoudendheid van Reeder, een bruikbare partner voor Duitsland, nu zijn medewerking niet langer door particuliere (en opportunistische) belangen is gemotiveerd, maar ingegeven wordt door het voltooien van de historische en raciale lotsbestemming van de Walen.

Degrelle maait zo definitief het gras weg onder de voeten van kleine rivaliserende organisaties ( Amis du Grand Reich Allemand, Communauté Culturelle Wallonne,…) die in de marginaliteit worden gedrongen of verdwijnen. Maar hij verwerft vooral de sympathie van de SS, een invloedrijke organisatie in volle opgang. Met zijn betoog stelt hij bovendien de meeting van Hendrik Elias, Leider van het VNV, op dezelfde dag in Gent, volledig in de schaduw. Maar er is ook een keerzijde.